Bank centralny to instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego oraz prowadzenie polityki monetarnej (zwanej też polityką pieniężną) w danym kraju. Istnieją dwa warianty, w których może funkcjonować bank centralny. Pierwszym z nich jest działanie niezależne od państwa, przez co przedstawiciele instytucji mogą nie tylko sami ustalać najbardziej odpowiednie cele i powiązane z nimi działania, ale również sami dobierać ku temu odpowiednie narzędzia. W drugim przypadku bank centralny w mniejszym lub większym stopniu jest zależny od państwa. W tym wariancie rząd dyktuje instytucji cele, które chce osiągnąć oraz pomaga uzyskać jej odpowiednie metody niezbędne do ich wprowadzenia. W przypadku naszego kraju funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski (NBP).
Główne funkcje
W przypadku banku centralnego pełni on wiele znaczących funkcji, które kształtują politykę monetarną kraju:
emitowanie pieniędzy gotówkowych – bank centralny jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w konkretnym kraju.
zaopatrywanie banków komercyjnych – bank centralny reguluje rezerwy banków komercyjnych.
dokonywanie transakcji z zagranicznymi bankami centralnymi oraz instytucjami międzynarodowymi
prowadzenie rachunków instytucji państwowych oraz utrzymywanie rachunków depozytowych państwa
prowadzenie kasowej obsługi budżetu i długu publicznego
udzielanie „pożyczek ostatniej szansy” dla banków i instytucji finansowych w wyjątkowo trudnej sytuacji
formułowanie celów polityki pieniężnej kraju oraz prowadzenie jej z wykorzystaniem dostępnych środków
utrzymywanie i zarządzanie rezerwami dewizowymi kraju oraz prowadzenie polityki kształtowania kursu waluty krajowej
nadzorowanie działalności banków komercyjnych ze względu na poziom bezpieczeństwa ich systemów
regulowanie podaży pieniądza w obiegu i oddziaływanie na politykę kredytową banków komercyjnych (funkcja ściśle powiązana z ustalaniem wysokości stóp procentowych)